تاثیر سیستم های مختلف تغذیه ای (شیمیایی، آلی، تلفیقی) و باکتری های افزاینده رشد بر صفات کیفی و کمی آفتابگردان

آفتابگردان(helianthus annuus l.) یکی از مهم¬ترین گیاهان روغنی است که محصول آن برای تغذیه انسان، دام و تولید فراورده¬های صنعتی مورد استفاده قرار می¬گیرد. این پژوهش به منظور بررسی تأثیر سیستم های مختلف تغذیه ای (آلی، شیمیایی، تلفیقی) و باکتری های افزاینده¬ی رشد برصفات کمی و کیفی آفتابگردان رقم آلستار در راستای کاهش مصرف کودهای شیمیایی و توسعه مصرف کودهای زیستی برای سیستم کشاورزی پایدار با نهاده کافی و مدیریت تغذیه تلفیقی گیاه در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به اجرا در آمد .در این بررسی از طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار استفاده شد. عامل اصلی در 5 سطح کودی 100درصد آلی (f1)، 25 درصد شیمیایی و 75 درصد آلی (f2 ) ، 50 درصد شیمیایی و50 درصد آلی (f3)، 75 درصد شیمیایی و 25 درصد آلی (f4) و 100 درصد شیمیایی (f5 ) و عامل فرعی در 2 سطح تلقیح شامل بذور تلقیح شده به ازتوباکتر و آزوسپریلیوم (i1) و تلقیح نشده ( i0) اجرا شد . فنولوژی گیاه در تیمار¬ها با بررسی زمان رویداد¬ها و طول دوره¬های نموی تعیین و با استفاده از داده¬های هواشناسی به صورت درجه روزهای رشد کمی شدند، در طول دوره رشد و نمو با اجرای تجزیه و تحلیل رشد، روند تجمع ماده خشک بوته و اجزای آن و شاخص¬های رشد شامل شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول، سرعت رشد نسبی، سرعت جذب و تحلیل خالص تعیین شد و عملکرد دانه در هکتار و اجزائ آن شامل تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، قطر طبق، ارتفاع، قطر ساقه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، میزان روغن و پروتئین و عملکرد روغن و پروتئین و اسید¬های چرب آفتابگردان تعیین و محاسبه گردیدند. نتایج بیانگر آن است سیستم تغذیه شیمیایی به واحد¬های گرمایی کمتری و سیستم تغذیه آلی نیاز به واحد¬های گرمایی بیشتری برای مراحل مختلف ظهور طبق، زمان گلدهی و رسیدگی مورد نیاز می باشند. بررسی سیستم¬های تغذیه تلفیقی حاکی از نیاز به واحدهای گرمایی کمتر بر اساس درجه روز برای مراحل مختلف رشد نسبت به سیستم آلی می¬باشد. بررسی¬ها نشان داد که سیستم¬های تغذیه تلفیقی در مراحل مختلف، تجمع ماده خشک،cgr, lai, rgr , nar بیشتری را نسبت به سایر سیستم¬های تغذیه آلی و شیمیایی تولید کردند. سیستم تغذیه تلفیقی50 درصد آلی+50 درصد شیمیایی در بین سایر سیستم¬های تغذیه تلفیقی شامل 75 درصد آلی+ 25 درصد شیمیایی و 25 درصد آلی+ 75 درصد شیمیایی بالاترین تجمع ماده خشک و cgr, lai , rgr , nar را به خود اختصاص داده بود. سیستم تغذیه تلفیقی50 درصد آلی+50 درصد شیمیایی تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، قطر طبق، ارتفاع، عملکرد دانه ( kg/ha2823/3)، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت بیشتری را نسبت به سایر سیستم های تغذیه آلی و شیمیایی تولید کرد و سیستم تغذیه تلفیقی 75 درصد شیمیایی + 25 درصد آلی (kg/ha 2521/7) و 25 درصد شیمیایی+ 75 درصد آلی (kg/ha 2357/5) به ترتیب در مرتبه بعدی قرار گرفتند. همچنین سیستم 100 درصد شیمیایی دارای عملکرد ( kg/ha2116) و اجزائ عملکرد بیشتری در مقایسه با تیمار 100 درصد آلی (kg/ha 1659/5) بود. نتایج نشان داد که سیستم تغذیه آلی بیشترین میزان روغن دانه را داشت در حالی¬که سیستم تغذیه تلفیقی بیشترین میزان دسترسی به نیتروژن و در نتیجه کاهش میزان روغن همراه با افزایش میزان پروتئین را نشان داد. بنابراین سیستم تغذیه تلفیقی کمترین میزان روغن و بیشترین میزان پروتئین را داشت. در میان سیستم¬های تغذیه تلفیقی سیستم تغذیه 50 درصد آلی+50 درصد شیمیایی بالاترین میزان پروتئین را داشت. .نتایج اندازه¬گیری اسیدهای چرب نشان داد اسید¬های چرب اشباع (اسید پالمیتیک و اسید استئاریک) در پاسخ به افزایش کود آلی به طور معنی¬داری در سیستم های تغذیه کاهش یافته در حالیکه اسیدهای چرب غیر اشباع (اسید اولئیک و اسید لینولئیک) افزایش یافتند. بیشترین میزان اسید لینولئیک و اسید اولئیک بترتیب در سیستم 100 درصد کود آلی (f1) و سیستم حاصلخیزی تلفیقی (f3)ایجاد شد. نتایج نشان داد تلقیح بذرها با کود زیستی باکتریایی موجب بهبود خصوصیات کیفی و کمی آفتابگردان گردید. بطوری¬که سبب افزایش معنی¬دار اسید¬های چرب غیر اشباع و کاهش اسید¬های چرب اشباع روغن در مقایسه با تیمار کنترل گردید. با بررسی نتایج بدست آمده از این پژوهش مشخص شد کاربرد کود زیستی حاوی باکتری¬های افزاینده رشد موجب افزایش عملکرد دانه (kg/ha 2401/3) و اجزای آن گردید. در مقایسه با تیمار کنترل (kg/ha 2189/8) ، بذور تلقیح شده به کود زیستی موجب افزایش 9 درصدی عملکرد دانه در هکتار و 8 درصدی عملکرد بیولوژیک 6، 7، 14 و 12 درصدی به ترتیب تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، عملکرد پروتئین و روغن گردید. همچنین کاربرد باکتری¬های افزاینده رشد موجب افزایش معنی¬دار وزن خشک بوته، برگ¬ها، ساقه، طبق و افزایشlai, cgr, rgr, nar شد و بررسی ها نشان داد بذور تلقیح شده با ریزوباکتر¬ها به درجه روزهای گرمایی کمتری نسبت به تیمار شاهد احتیاج دارند. به طور کلی کاربرد کودهای زیستی و مدیریت تغذیه تلفیقی از روش¬های موثر برای بهبود تولید گیاهان زراعی از جنبه کیفی وکمی می¬باشد که با کاهش مصرف کودهای شیمیایی، موجبات بهتر شدن محیط زیست فراهم می¬شود.